Gastrointestinal stromal tümörler (GIST), sindirim sisteminde ortaya çıkan nadir fakat önemli bir tümör türüdür. Bu tümörler, sindirim kanalının hareketlerini düzenleyen Cajal interstisyel hücrelerinden gelişir. GIST’ler, sindirim sisteminin herhangi bir bölümünde görülebilmekle birlikte en sık mide ve ince bağırsakta ortaya çıkar. Biyolojik özellikleri ve tedaviye tepkileri diğer kanser türlerinden farklı olduğu için özel bir yaklaşıma ihtiyaç duyarlar.
GIST, tıp literatüründe ilk kez 20. yüzyılın sonlarında ayrı bir tümör tipi olarak tanımlanmıştır. Önceleri bu tümörler, mikroskop altında benzer görünümleri nedeniyle diğer mide veya bağırsak kanserleriyle karıştırılıyordu. 1998 yılında KIT gen mutasyonu ile GIST arasındaki bağlantının keşfedilmesi, tanı ve tedavi yöntemlerinde devrim yaratmıştır. Bu keşif sayesinde hedefe yönelik ilaçlar geliştirilmiş ve hastaların yaşam süresi belirgin şekilde artmıştır.
Dünya genelinde GIST, tüm sindirim sistemi kanserlerinin %1’inden azını oluşturur. Her yıl yaklaşık milyon kişi başına 10 ila 15 yeni vaka bildirilmektedir. En çok 50–70 yaş arasındaki bireylerde görülür ve kadınlarda ve erkeklerde benzer oranlarda rastlanır. Erken teşhis, tedavi başarısını ve yaşam oranlarını önemli ölçüde artırır.
GIST’in kesin nedeni tam olarak bilinmemektedir. Ancak yapılan genetik araştırmalar, KIT ve PDGFRA genlerindeki mutasyonların hastalığın gelişiminde temel rol oynadığını göstermektedir. Bu mutasyonlar hücrelerin kontrolsüz şekilde büyümesine yol açar.
Olası risk faktörleri şunlardır:
Genetik yatkınlık: Özellikle Nörofibromatozis Tip 1 hastalığı olanlarda risk artar.
İleri yaş: GIST genellikle 50 yaş üzeri bireylerde ortaya çıkar.
Aile öyküsü: Nadiren kalıtsal olabilir.
Yaşam tarzı veya çevresel etkenlerle GIST arasında güçlü bir ilişki bulunmamıştır.
Tümörün büyüklüğüne ve yerine bağlı olarak belirtiler farklılık gösterir. En sık görülen semptomlar şunlardır:
Karın ağrısı veya rahatsızlık hissi
Şişkinlik veya doluluk hissi
Sindirim sistemi kanaması (dışkıda kan veya kansızlık)
Halsizlik, yorgunluk
İstenmeyen kilo kaybı
Bulantı veya kusma
Yutma güçlüğü (özofagus yerleşiminde)
Bu belirtiler kalıcı hale gelirse, gecikmeden bir gastroenteroloji veya onkoloji uzmanına başvurmak gerekir.
GIST’in doğru tanısı, uygun tedavi planı açısından kritik öneme sahiptir. Tanı sürecinde aşağıdaki yöntemler kullanılır:
Fizik muayene ve tıbbi öykü: Semptomlar ve kişisel sağlık geçmişi değerlendirilir.
Görüntüleme yöntemleri: Bilgisayarlı tomografi (BT), manyetik rezonans görüntüleme (MR) ve endoskopi ile tümörün yeri ve yayılımı belirlenir.
Biyopsi: Endoskopik ultrason (EUS) eşliğinde veya cerrahi olarak örnek alınır.
Genetik testler: KIT ve PDGFRA genlerindeki mutasyonlar incelenerek hedefe yönelik ilaç seçimi yapılır.
Tedavi planı, tümörün boyutu, yeri, genetik özellikleri ve yayılım durumuna göre belirlenir.
Cerrahi: Erken evre GIST için birincil tedavi yöntemidir. Tümör, sağlam sınırlarla birlikte tamamen çıkarılmaya çalışılır.
Hedefe yönelik tedavi: İmatinib (Gleevec) adlı ilaç, KIT ve PDGFRA mutasyonlarını baskılayarak tümörün büyümesini durdurur.
Radyoterapi: Nadiren uygulanır, özellikle ameliyat edilemeyen veya ağrı kontrolü gereken hastalarda kullanılır.
Klinik araştırmalar: Yeni nesil hedefe yönelik ilaçların test edildiği çalışmalara katılım, ileri evre hastalar için bir seçenek olabilir.
Hedefe yönelik tedavilerin gelişmesiyle GIST hastalarının prognozu belirgin şekilde iyileşmiştir. Erken tanı konulan hastalarda 5 yıllık sağkalım oranı %80’in üzerindedir. Ancak tümörün boyutu, hücre bölünme hızı ve metastaz varlığı gibi faktörler, hastalığın gidişatını etkiler. Düzenli takip muayeneleri, nüks riskini azaltır.
GIST genetik kökenli olduğu için tamamen önlenebilir değildir. Ancak erken teşhisi kolaylaştıracak bazı adımlar atılabilir:
Düzenli sağlık kontrollerini ihmal etmeyin.
Süregelen sindirim sistemi şikâyetlerinde gecikmeden doktora başvurun.
Sebze, meyve ve lif açısından zengin dengeli bir diyet uygulayın.
Stres yönetimi, egzersiz ve sağlıklı yaşam alışkanlıklarını sürdürün.
GIST, nadir görülse de erken teşhis edildiğinde başarıyla tedavi edilebilen bir hastalıktır. Bu nedenle farkındalık, düzenli kontroller ve uzman görüşü almak büyük önem taşır.
Bizimle İletişime Geçin